مقدمه محقق
تحقيق و پژوهش پيرامون انديشه سياسی عالمان برجسته شيعی از جهات گوناگون حائز اهميت است. از يك سو بخشی از تاريخ انديشه سياسی شيعه به شمار می رود و از سوی ديگر مكتب فكری عالمان شيعه و ديدگاه آنان را در مسئله مهم دولت نمايان می سازد.
نهضت مشروطيت در تاريخ سياسی شيعه اهميتی دو چندان دارد، حضور يكپارچه علمای بزرگ در عراق و ايران در ابتدای نهضت، اختلاف و جدايی ايشان در مراحل بعدی و در نهايت انزوای شان در پايان، از مباحث قابل تأمل و پيگری است.
افكار و انديشه های علامه شيخ محمد حسين نائينی در ميان عالمان مشروطه خواه، از اين جهت كه اقدام به تأليف اثری ارزشمند در تبيين ديدگاه اجتماعی - سياسی اسلام و دفاع از مشروطه نمود، بيش از ديگران مورد توجه قرار گرفت.
آنچه نويسنده را بر آن داشت تا علی رغم آثاری كه در تحليل افكار و انديشه های نائينی نگاشته شده، تأملی دوباره در اين موضوع نمايد، چهره ای واژگونه از نائينی است كه در دهه اخير از سوی بعضی از محافل و اشخاص به منظور مقابله با انديشه سياسی رهبر فقيد انقلاب، حضرت امام خمينی(ره) ارائه می شود.
در اين پژوهش بر محكمات انديشه سياسی نائينی تأكيد شده و از ارجاع متشابهاتی در آثار وی به محكمات، سخن گفته شده است.
«حكومت آرمانی»، «ولايت امام معصوم و فقيه عادل»، «حاكميت ملی» «حكومت مشروطه»، «قانون اساسی»، «مجلس شورای ملّی»، «آزادی» و «مساوات» از جمله مباحثی است كه با استفاده از آثار متنوع به جای مانده از نائينی پيگيری شده است.
بر خود لازم می دانم از استاد محترم آية اللَّه عميد زنجانی كه اين اثر را مطالعه نموده و نكات ارزشمندی را يادآور شدند، تشكر نمايم.
در پايان به ارواح پاك شهيدانی كه جان خود را فدای اعتلای مكتب نمودند، درود می فرستم و اين اثر را به روح ملكوتی امام خمينی، رهبر فقيد انقلاب اسلامی و علامه نائينی تقديم می كنم.
سيد جواد ورعی بهار 1382
