چاپ کردن این صفحه

مقدمه

مقدمه

دولت و حكومت (1)، همواره يكی از اصلی ترين مباحث علوم سياسی بوده است، تا جايی كه سياست به عنوان «هنر حكومت كردن يا حكمرانی» تعريف گشته است.

يكی از سؤالات شايع در اين حوزه، هدف يا وسيله بودن دولت و حكومت است. برخی ايده آليستها دولت را يك هدف و واحدی فوق مردم و فرد می دانستند و برخی ديگر از مكاتب و انديشه گران سياسی، دولت و حكومت را وسيله ای برای عمل به برخی اهداف مورد نظر جامعه انسانی به شمار می آوردند و ارزش ذاتی را مختص فرد دانسته و دولت را ابزاری مكانيكی و مصنوع دست بشر برای دستيابی به اهداف خويش محسوب می نمودند.

همچنين متفكران سياسی از منظرهای مختلفی به آرمانها و اهداف دولت نگريسته اند. به عقيده ارسطو، هدف راستين حكومت تحقق زندگی خوب است. «جان لاك» معتقد بود هدف حكومت «خير عمومی» يا «خير نوع بشر» است.

«آدام اسميت» بر اين نظر بود كه دولت سه هدف بزرگ دارد؛

نخست: حفظ حكومت و مملكت از تجاوز خارجی يا خشونت بين المللی؛

دوم: حمايت از افراد در برابر بی عدالتی يا سركوب از سوی اعضای ديگر جامعه ؛

سوم: ايجاد و حفظ آثار خاص و نهادهای عمومی كه هيچ فرد يا گروهی تمايل به ايجاد و حفظ آنها ندارند.

به گمان «هولزندورف (2)» انديشه گر آلمانی، دولت سه هدف دارد؛ نخست: توسعه قدرت ملی؛ دوم: حفظ آزادی فرد؛ سوم: پيشبرد ترقی اجتماعی و رفاه عمومی. «گارنر» ضمن رتبه بندی اهداف و آرمانهای حكومت بر اين باور است كه هدف اصلی و اوليه و بلاواسطه دولت، حفظ صلح و نظم و امنيت و عدالت در ميان افرادی است كه آن را به وجود می آورند؛ هدف دوم ـ كه فراتر از خواستهای فردی است ـ توجه به تأمين رفاه عمومی در راستای پيشرفت و ترقی ملی است، اما هدف نهايی و آرمان عالی دولت، اعتلای تمدن بشری است.(3)

به عقيده «ويلسون»، از مؤلفه های جديد برای دولت، اين اهداف را می توان بر شمرد:

1ـ ترضيه اراده ها و پاسخگويی به خواسته ها؛
2ـ كسب ترقی اخلاقی؛
3ـ تحقق بيشترين سعادت برای بيشترين افراد؛
4ـ رشد شخصيت فرد؛
5ـ حفظ حقوق؛
6ـ متوازن كردن و نيز حمايت از منافع (4)

به عقيده «پنوك» هدفهای اصلی «دولت نو» درمفهوم عام عبارتند از:تأمين امنيت؛عدالت؛آزادی ورفاه. اين هدفها وآرمانها توجيه كننده موجوديت دولت و نيز فراهم آورنده زمينه های تكليف سياسی اند. (5)

مبحث مهم دولت و حكومت و همچنين آرمانها و مقاصد عاليه آن در منابع اسلامی، از جمله نهج البلاغه، به وفور مورد اشاره است و امام علی(ع) با فطانت و درايت در اين مقوله چنان سخن گفته اند كه از عاليترين و نابترين انديشه های سياسی قديم و جديد، گوی سبقت را ربوده اند. از دو منظر می توان به ديدگاههای امام(ع) در آرمانهای حكومت نگريست؛ منظر عام و منظر خاص.

در بخشهايی از نهج البلاغه همانند عهدنامه مالك اشتر، ايشان در بخشهايی، اهداف عاليه حكومت را برشمرده اند و در منظرهای خاص به صورت مباحثی فرعی، مقاصد و آرمانها را تصريح كرده اند. در اين جا از اين دو زاويه به بحث نگريسته می شود:

(1). state.
(2). Government.
(3). عبدالرحمن عالم، بنيادهای علم سياست، تهران، نشر نی، 1373، ص 239 ـ 241.
(4). F.G. wolson, The Elements of Modern Poletics, New York, Mcgraw Hill, 1936, P. 141 _ 159 ـ بنيادهای علم سياست، ص241.
(5). F.G. wolson, The Elements of Modern Poletics, New York, Mcgraw Hill, 1936, P. 141 _ 159ـ بنيادهای علم سياست، ص241

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)