عنصر سياست در احكام اسلام
نگاهی اجمالی بر احكام و قوانين اسلام و بسط آنها در همه شؤون جامعه، اعمّ از احكام عبادی و قوانين اقتصادی، حقوقی، اجتماعی و سياسی، ما را بر اين واقعيت آگاه میسازد كه اين آيين آسمانی، تنها در احكام عبادی و دستورات اخلاقی خلاصه نمیشود؛ گرچه امروزه بسياری از جوانان مسلمان و حتّی بزرگان آنان بر اين باور نادرست اند. اين عقيده غلط، از تبليغات زهرآگين گسترده و مستمرّ بيگانگان و مزدوران آنها، در طول تاريخ، در ميان مسلمانان ناشی شده است. آنان- دشمنان آگاه و مزدورانشان- بدين جهت به آتش تبليغ اين باور نادرست دامن زدند كه اسلام، اين آيين ستم و ستيز و عدل گستر، و حاميان و مرزبانان آن را در ديده جوانان و پژوهندگان علوم جديد حقير و پست جلوه دهند و ميان مسلمانان سنّتی از يك سو و دانشجويان و دانشگاهيان مسلمان از سوی ديگر اختلاف و دشمنی افكنند.
پافشاری آنان بر اين امر و وسعت تبليغات شان كار را به جايی كشانده است كه رفع اين اتّهام و زدودن غبارهای تيره آن را از اذهان جوانان، به سادگی و در فرصتی نه چندان طولانی، ممكن نيست. حال آنكه ابعاد سياسی و اجتماعی مربوط به اصلاح زندگی دنيوی، نه تنها در احكام حقوقی، سياسی، اجتماعی و اقتصادی اسلام ملحوظ است، بلكه حتّی احكام عبادی اسلام، كه همانا وظايف خاصّ بندگان خدا در قبال آفريدگارشان است، نيز عاری از عنصر سياست نيست.
به عنوان نمونه، در احكام صرفا عبادی، همچون نماز و حجّ، نيز وجوه سياسی و اجتماعی مربوط به زندگی دنيا لحاظ شده است، ولی متأسّفانه مسلمانان از اينگونه ابعاد و آثار ارزشمند عبادات غفلت ورزيده اند. حجّ، كه مراسم آن در مهبط وحی و مركز ظهور اسلام برپا میشود، اجتماع عظيمی است كه در پرتو فرمان شارع مقدّس به آسانی و بدون تحمّل مشكلات طاقت فرسا تشكيل میشود، درحالیكه دولتها و ملّتهای ديگر، جز با كوشش های بسيار و مصارف هنگفت، قادر به برگزاری چنين اجماعی نيستند. امّا افسوس كه مسلمانان جهان از بهرهها و بركات اين اجتماع عظيم غافل و بینصيب مانده اند. ترديدی نيست كه اگر مسلمانان بر رشد سياسی و اجتماعی خود بيفزايند، به راحتی میتوانند بسياری از مشكلات و گرفتاريهای امّت اسلامی را با تبادل افكار و تشريك مساعی در راه پی بردن به نيازهای سياسی و اجتماعی خود و با تفاهم و يكپارچگی برطرف كرده، برای اداره امور خود به روشهای سودمندی دست يابند.
بنابراين، بر تمام مسلمانان و پيشاپيش آنان بر علمای روحانی و طلّاب حوزه های علميّه اسلامی واجب است كه عليه سمپاشهای دشمنان اسلام، به هر وسيله ممكن، قيام كنند، تا اينكه بر همگان آشكار شود كه اسلام برای اقامه حكومتی عدلگستر آمده است. چه، در اين آيين، قوانين مربوط به امور مالی، از قبيل ماليات و بيت المال و شيوه جمع آوری ماليات از همه اقشار و طبقات جامعه، به طرز عادلانهای تدوين و تنظيم شده است. و نيز قوانين كيفری و جزايی، از قبيل قصاص، حدود و ديات، به نحوی دادگرانه تشريح شده است، كه هرگاه اين قوانين به صورت صحيح و تمام اجرا شود، جنايات و جرايم تا حدّ بسيار زيادی كاهش خواهد يافت و بسا كه به كلّی برطرف گردد. و به علاوه مفاسدی كه از اين جنايات ناشی میشود، مانند فحشا و گناهانی كه بر اثر استعمال مشروبات الكلی در جامعه روی میدهد و آن دسته از جرايم آشكار و پنهان كه بر اينگونه گناهان مترتّب است، به طور كلّی از ميان خواهد رفت. همچنين قوانين مربوط به امور حقوقی و قضايی به گونهای عادلانه تدوين شده است كه برخلاف آنچه در دادگاه های كنونی دنيا مشهود است، بدون اتلاف وقت و صرف هزينه سنگين، به حقوق مردم رسيدگی شده، در مرافعات آنان به نفع صاحب حق حكم صادر میشود. همينگونه است احكام مربوط به جهاد و دفاع از مرزهای كشور اسلامی و معاهداتی كه ميان دولت اسلامی و ساير دول منعقد میشود.
اسلام بنيانگذار حكومتی است كه در آن نه شيوه استبداد حاكم است كه آراء و تمايلات نفسانی يك تن را بر سراسر جامعه تحميل كند، و نه شيوه مشروطه و جمهوری كه متّكی بر قوانينی باشد كه گروهی از افراد جامعه برای تمامی آن وضع میكنند؛ بلكه حكومت اسلامی، نظامی است ملهم و منبعث از وحی الهی كه در تمام زمينهها از قانون الهی مدد میگيرد، و هيچيك از زمامداران و سرپرستان امور جامعه را حقّ استبداد رأی نيست. تمام برنامه هايی كه در زمينه زمامداری جامعه و شؤون و لوازم آن، جهت رفع نيازهای مردم به اجرا درمیآيد، بايد براساس قوانين الهی باشد. اين اصل كلّی، حتّی در مورد اطاعت از زمامداران و متصدّيان امر حكومت نيز جاری و ساری است.
بلی، اين نكته را بايد بيفزاييم كه حاكم جامعه اسلامی میتواند در موضوعات، بنا بر مصالح كلّی مسلمانان يا برطبق مصالح افراد حوزه حكومت خود، عمل كند. اين اختيار هرگز استبداد به رأی نيست، بلكه در اين امر مصلحت اسلام و مسلمين منظور شده است. پس، انديشه حاكم جامعه اسلامی نيز، همچون عمل او، تابع مصالح اسلام و مسلمين است
