مقدمه
اميرمومنان (ع) در روز 18 ذىالحجه الحرام سال 35 هجرى قمرى، زمام امور را به دست گرفت و در 21 رمضان سال 40 جام شهادت نوشيد مدت حكومت چهار سال و نه ماه و سه روز بود و در اين مدت، كشور پهناور اسلامى را كه از شرق به رودخانهى سند، از غرب به صحراى افريقا، از شمال به سرزمين قفقاز و از جنوب به خليج عدن منتهى مىگشت اداره نمود، هر چند بر اثر شورشى كه در كشور مصر پديد آمد اين بخش از قلمرو حكومت او جدا شد ولى به جز اين نقطه و منطقه شام كه از روز نخست، فرزند ابىسفيان پرچم ياغيگرى را برافراشته بود، تمام سرزمين پهناور اسلامى، قلمرو حكومت او را تشكيل مىداد و كليهى كارگزران و فرمانداران و استانداران به وسيلهى او تعيين مىشدند و هزينهى كشور اعم از عمران و آبادى و حقوق مهاجر و انصار و ساير كاركنان به وسيلهى امام پرداخت مىگرديد.
روزى كه امام، زمام امور را به دست گرفت با مشكلات انبوهى روبهرو گرديد و مقاومت در برابر اين دشوارىها نيازمند سياست و تدبير حكيمانهاى بود تا با پنجهى تدبير، بر مشكلات پيروز گردد.