امید باور به هر چیزی است که بتوان در آینده به آن دست یافت؛ یعنی اساساً امید با مفهوم آینده ارتباط مستقیم دارد. بر اساس نظر اسنایدر امید دارای سه شاخصه مهم، هدف‌گذاری، ترسیم مسیر و انگیزه است. امید به دو نوع فردی و اجتماعی تقسیم می‌شود. اگر فرد، به اهدافش دست پیدا کند و احساس رضایت در او نقش ببند، در این حال امید فردی دارد. حال اگر افراد در امید فردی برای دستیابی به هدفی، هدف‌گذاری کنند، به اشتراک گذاشتن این اهداف هم می‌تواند موجب ظهور نوعی امید اجتماعی شود. نکته مهم در اینجا، ارتباط بین امید اجتماعی و هویت اجتماعی است که برخی جامعه‌شناسان اعتقاد دارند امید اجتماعی همان بذر هویت است. درواقع فردی که اهداف خودش را متحقق می‌بیند و انتظار جامعه بهتری را می‌کشد، این فرد، امید اجتماعی بالاتری دارد و نسبت به جامعه‌ای هم که در آن زندگی می‌کند، هویت عمیق‌تری را در خود حس می‌کند و خود را متعلق به آن جامعه می‌بیند. درواقع هویت اجتماعی مثل ستون‌های جامعه است. در رابطه با شاخص‌های کاهش امید اجتماعی در جامعه می‌توان به عدم موفقیت در کار جمعی در جامعه، عدم همبستگی اجتماعی، خود فرد پنداری، افزایش پدیده مهاجرت، داشتن خاطرات گذشته ازلی، وجود تبعیض، عدم سرزندگی و شادابی در جامعه، نپذیرفتن تکثر فرهنگی اجتماعی در جامعه و پایبند نبودن به قانون اشاره کرد.
از طرفی می‌توان گفت، یکی از دلایل پایین‌بودن امید اجتماعی، فزونی تظاهرات غمگینانه دینی ما در جامعه نسبت به تظاهرات شادمانه ماست. همچنین در مسائل اجتماعی نمی‌توان گفت که مثلاً عوامل فرهنگی باعث پایین‌آمدن امید اجتماعی می‌شوند؛ چراکه در مسائل اجتماعی، عوامل فرهنگی، عوامل سیاسی، عوامل اجتماعی و عوامل اقتصادی درهم‌تنیده هستند.
گفتنی است وقتی جامعه‌ای امیدوار باشد، هم ظرفیت‌های فردی و هم ظرفیت‌های اجتماعی جامعه افزایش پیدا می‌کند. این‌ها به‌تبع هم رشد پیدا می‌کنند و باعث به حرکت درآمدن جامعه می‌شود و وقتی مشارکت افزایش پیدا می‌کند، اعتماد اجتماعی افزایش پیدا کرده و به‌تبع آن، امنیت افزایش می‌یابد.
اصلی‌ترین راهکاری که برای افزایش امید اجتماهی می‌توان پیشنهاد داد همان مقوله‌ی دولت - ملت است؛ یعنی رابطه بین نهاد دولت باید با مردم در جامعه تغییر کند؛ چراکه در شرایط دشوار، نهاد دولت چندان پشتیبان مردم نیست. به نظر می‌رسد. مهم‌ترین چیزی که امید اجتماعی را افزایش می‌دهد ابتدا نهاد دولت است که باید رابطه خود را با مردم تنظیم کند و در گام بعدی امید به آینده مردم را افزایش دهد.
ضرورت توجه به مسئله کاهش امید اجتماعی
یادداشت متخذ از مصاحبه با دکتر محمدرضا ذوالفقاری، جامعه‌شناس
