برای بحث راجع به امید اجتماعی ابتدا باید به این مسئله توجه داشت که آیا امید اجتماعی بهصورت کیفی یا کمی قابلیت تعریف و سنجش دارد یا خیر؟ در این صورت، مسئلهای که خیلی مهم است احساس امید اجتماعی است. چراکه ما بایستی بین امید اجتماعی و احساس امید اجتماعی یک تفاوتی قائل بشویم و باید دانست که چیزی که در پیمایشها مورد سؤال قرار میگیرد، ناظر بر سنجش از احساس امید اجتماعی است. لذا اگر میخواهیم امید اجتماعی را بسنجیم، یا میتوانیم در قالب طرحهای پیمایشی، امید را بسنجیم که معمولاً در اینجا سؤالاتی که پرسیده میشود ناظر به آینده است و یا در سنجش امید اجتماعی رجوع به واقعیتهای تجربی شود که در جامعه و واقعیت اتفاق میافتد و از روی آنها میشود درباره امیدواری مردم حدس زد؛ بنابراین امید را میتوان بهعنوان یک فاکتور و عامل اثرگذار بر متغیرهای دیگر در نظر گرفت و شدت و ضعف متغیرهای دیگر را ناشی از امید دانست. اگر وضعیت امید اجتماعی را بهصورت طولی در ایران بررسی کنیم و به نتایج پیمایشهای اخیر مراجعه کنیم میتوانیم بگوییم که امید اجتماعی در ایران سیر نزولی دارد. در ارتباط با علل کاهش امید اجتماعی در بین مردم به نظر میرسد شاخصهای سیاستی و اقتصادی متغیرهای مهمتری نسبت به شاخصهای فرهنگی هستند. وقتی شاخصهای تورم و فلاکت اقتصادی و شاخص بیکاری، وضعیت نگرانکنندهای پیدا میکند، کیفیت زندگی مردم هم درخطر قرار میگیرد. درواقع شاخصهای فرهنگی و اجتماعی برمیگردد به نوع رابطهای که بین مردم برقرار است. ذکر این نکته بسیار مهم است که پیامد ناامیدی این است که جامعه را از حرکت بازمیدارد و مسیر توسعه را با انسداد مواجه میکند. جامعهای هم که نتواند به سمت توسعه برود، مردمانی خواهد داشت که به سمت راههایی میروند که آنها را سریعتر به آن اهدافش برسانند؛ یعنی روی پروژههای زودبازدهای سرمایه گزاری میکنند که ممکن است توأم با فساد هم بشود و از طرفی تبدیل به انسانهای فرصتطلب شوند. لذا جامعهای که امید از آن رخت بربندد از طرفی با انسداد و توقف درحرکت مواجه میشود و از طرفی آن جامعه ممکن است با فروپاشی نرم مواجه شود. برای افزایش امید اجتماعی در جامعه راهکارهایی وجود دارد که ازاینبین چند مورد بیان میشود:
1-بایستی به تقویت رابطه بین مردم و مسئولین بیشتر توجه بشود.
2-باید مسئولین و سیاستگذاران، برنامههایی عملیاتی برای زندگی مردم داشته باشند و مردم نتیجه آن برنامهها را در زندگی خود ببینند.
3-باید مسئولین و سیاستگذاران فاصله خود را از طریق فراهم نمودن مشارکتهای مدنی برای مردم و تشکلها و احزاب کم کنند.
امید اجتماعی موتور محرک پویایی و نشاط و پیشرفت جامعه
یادداشتِ برگرفته از مصاحبه آقای دکتر مهدی مالمیر درباره مسئله امید اجتماعی