چهار نوع حكومت ديني قابل تصور مي باشد اول، ممكن است حكومت ديني را به معناي حكومت دين بگيريم، يعني احكام اسلام بايد در تمامي اقدامات حكومت رعايت شود.
يعني اگر دين درباره حكومت كنندگان شرايطي را مقرر كرده است رعايت شود و اگر وضع قوانين و مقررات برخورد با احكام اسلام داشت بايد آن احكام رعايت شود.
دوم اين كه حكومت ديني را به معناي حكومت منتسب به دين معنا كنيم يعني حكومتي كه مثلا عالمان طراز اول ديني آن را تأييد كنند، نظير سلطنت در برخي ادوار تاريخ ايران.
سوم اين كه حكومت ديني را به معناي حكومتي كه حاكم، منصوب از جانب خداوند باشد خواه بدون واسطه مانند پيامبر اسلام (ص) كه به دلالت التزامي برخي از آيات دستوري قرآن كريم به عنوان حاكم اسلامي منصوب شده است و يا با واسطه مانند اميرالمؤمنين علي(ع) كه به واسطه پيامبر از طرف خداوند بع عنوان حاكم پس از پيامبر منصوب شده است و همچنين ائمه معصومين (ع) پس از آن حضرت و در زمان غيبت بنابر نظر اكثر يا همه فقهاي شيعه فقيه عادل از طرف امام معصوم به عنوان حاكم بر مسلمين منصوب شده است.
و معناي چهارم اين كه حكومت ديني يعني حكومتي كه سازمان حكومت و انتصاب حاكمان با اذن و رضايت عامه مسلمين و رعايت احكام دين در اداره امور جامعه باشد.
فقها بر اساس قاعده و يا اصل "عدم ولاية احد علي احد" كه مرحوم نراقي عنوان كرده است و نيز بر اساس روايات متعدد، چنين استنباط كرده اند كه اصل زمامداري و به دست گرفتن زمام امور جامعه و كشور در زمان غيبت، حق و بلكه تكليف فقهاي عادل است كه از طرف خداوند با واسطه،، مأذون در اين امورند بنابراين كليه اقدامات و دخل و تصرفاتي كه در امور كشور و جامعه انجام مي شود خواه در باب قضاوت و خواه در بخش قانون گذاري و خواه در قوه مجريه همه بايد با اجازه و زير نظر فقيه عادل باشد.
درباره نظر و ديدگاه حضرت امام (ره) در باب حكومت انتساب نظريه مرحوم نراقي به طور قطع به حضرت امام(ره) مشكل است. زيرا در اين صورت تفسير و توجيه بسياري از بيانات ايشان در طول مدت رهبري پس از پيروزي انقلاب، بسيار دشوار خواهد بود.
پس اولا ادعاي انتساب نظريه دوم به حضرت امام را بنده نمي توانم به طور قطع بپذيرم و ثانياً آنچه را كه حضرت امام(ره) در مقام عمل به صلاح يك جامعه ديني و پويا و در حال توسعه و پيشرفت مي دانستند، به همان عمل مي كردند و بر آن تأكيد ميورزيدند و هر آنچه موجب حفظ نظام مي شد، همان را ديني و اسلامي مي دانستند.
