یادداشتی از باقر صدقی پژوهشگر و استاد دانشگاه
الگوسازی دینی از قیام حضرت اباعبدالله الحسین (علیهالسلام)
نقش بنيادين الگو در تربيت، بهخصوص تربیت دینی بر كسي پوشيده نيست. صرفنظر از مباحث اساسي هستيشناسانه، ويژگيهايي همچون اختيار، تغييرپذيري، انعطافپذيري، كمالجويي و پيشرفت، آشكارا از آدمي، موجودي استثنايي در بين موجودات ديگر ساخته است.
الگوپذيري را ميتوان دررسیدن به كمالات، عينيترين و سريعترين راه دانست و دوران جواني، به دليل برخورداري انسان از فطرت پاك و گرايش به آرمانهاي انساني، آمادهترين دوره براي معرفي و بهرهگيري درست از الگو میباشد. بنابراين، روششناسيِ تأثير الگو بر امر تربيت و مؤلفههاي آن، ضمن كمك بيشتر به بهرهگيري اصولي از اين شيوة تربيتي، ميتواند هم متوليان و مسئولان امر تربيتي دینی و هم متربيان و افراد تحت تربيت را در بیان حقایق کمکرسان باشد. برایناساس اگر الگوسازی از پیشوایان و رهبران جامعه بهصورت صحیح، اصولی و بر طبق مبانی دین و براساس شرایط و امکانات زمانی و مکانی باشد بهترین راه کاربردی برای رسیدن به هدف مطلوب است.
قیام امام حسین(ع) یکی از بزرگترین وقایع تاریخی است که برای زنده کردن دین پیامبر (ص) به وقوع پیوست و حرکت انقلابی عاشورا و قیام امام (ع) ویاران باوفای ایشان نمونهای است که فرد فرد آنها از مردان، زنان، کودکان و حتی خردسالان گرفته تا رهبر و بزرگ آنها یعنی امام حسین (ع)، همگی رسالت و وظیفهای تعیینکننده داشتند که میتوان ساعتها به فکر فرورفت، درس گرفت و البته الگوپردازی کرد. متأسفانه درباره واقعه عاشورا با همه تبلیغات و هزینههای مردمی و دولتی، هنوز الگوی دقیق و جامعی از قیام اباعبدالله الحسین برای مردم ارائه نشده است. ازاینرو شایسته است برای الگوسازی در خصوص قیام امامحسین(ع) بیشازپیش کوشید تا این قیام الگوی جامعی برای تمام اعصار باشد. لذا این یادداشت میکوشد برخی اقدامات لازم برای الگوسازی از قیام سیدالشهدا(ع) را بیان نماید.
1- جزئینگری: همیشه به یک واقعه تاریخی دید کلان نگریسته شده نه جزئی و دقیق. لذا شایسته است برای الگوسازی از وقایع تاریخی نگاه دقیق و جزئی داشت. بهعنوانمثال از وفاداری و رفتار حضرت ابوالفضل(ع) چه قبل از روز عاشورا و چه بعد از روز عاشورا در برخورد با دشمنان یا صحبت با کودکان میتوان مطالب زیادی را جهت الگوسازی استخراج نمود.
2- نمادسازی: نمادسازی یکی از مهمترین ابزار برای الگوسازی است. درواقع با نمادسازی و نشانههایی که در قیام حضرت(ع) و در واقعه عاشورا اتفاق افتاده میتوان به بهترین شیوه ممکن الگوسازی نمود. این شیوه میتواند برای همه جوامع بشری با همه طیفهای مختلف مطرح باشد. وفاداری اصحاب امام حسین (ع) با آن شرایط خاص و سخت میتواند بهعنوان یک نماد شاخص در عرصه دفاع از حق و پایمردی و وفاداری بهشمار آید.
3- تبلیغات و رسانه: رسانه ابزار مهمی در جهت تولید و نشر ارزشها و ارائه الگوهای عملی در سطح جامعه است. در خصوص قیام امامحسین (ع) هم رسانه ملی و هم مبلغین دینی فرهنگی نقش مهمی را در الگوسازی از این قیام دینی ایفا میکنند. رسانه ملی میتواند با ساخت فیلمها، مجموعههای تلویزیونی و دعوت از کارشناسان فرهیخته دینی بهدوراز سانسور و رویکرد گزینشی، در جهت الگوسازی گام مهمی بردارد. گفتنی است در خصوص قیام سالار شهیدان نباید از نقش مبلغان و سخنرانان مذهبی در امر الگوسازی دینی غافل شد. آنها در ایام تبلیغ ماه محرم میتوانند با روش مستندگویی و جلوگیری از خرافات و اعوجاجات دینی و بیان ساده اما دقیق از روش و سیره امام حسین در طول زندگی و بهطور خاص قیام حضرت(ع)، گام مهمی در خصوص این موضوع بردارند.
4- پژوهش و آموزش: یکی از مهمترین اصولی که باید در امر الگوسازی رعایت گردد بحث پژوهش و آموزش است. نهادهای پژوهشی اعم از خصوصی یا دولتی با دعوت از نویسندگان و پژوهشگران عرصه دین میتوانند، پژوهشهایی بهصورت کتاب یا مقاله با رویکرد الگوسازی از قیام حضرت، باهدف الگوسازی تولید نمایند. از سوی دیگر بحث آموزش مطرح است. اگر این مهم بهخصوص از سنین کودکی و نوجوانی صورت پذیرد، میتواند نقش مهمی در الگوسازی از واقعه کربلا ایفا کند. بهعنوانمثال یک پژوهشگر دینی آگاه و باذوق، کتابی در خصوص شخصیت حضرت علیاکبر(ع) از زوایای مختلف با استناد به این حدیث امامحسین(ع) که فرمودند: علیاکبر شبیهترین مردم ازنظر اخلاق، صورت و سیرت به پیامبر است؛ بنویسد و آنگاه رسانه ملی آن را بهصورت یک مستند یا یک فیلم به نمایش درآورد. روشن است در مثال فوق نقش پژوهش، آموزش و تبلیغ را میتوان در الگوسازی دینی از قیام سالار شهیدان مشاهده نموده و همکاری نهادهای پژوهشی، آموزشی و تبلیغی را با توجه به جزیینگری ونمادسازی از رویدادهای دینی طراحی و اجرا نمود.