أَمَّا بَعْدُ، فَقَدْ عَلِمْتُما، وَإِنْ كَتَمْتُما، أَنِّي لَمْ أُرِدِ النَّاسَ حَتَّی أَرَادُونِي، وَلَمْ أُبَايِعْهُمْ حَتَّی بَايَعُونِي، وَإِنَّكُمَا مِمَّنْ أَرَادَنِي وَبَايَعَنِي، وَإِنَّ العَامَّةَ لَمْ تُبَايِعْنِي لِسُلْطَانٍ غَاصِبٍ، وَلاَ لِعَرَضٍحَاضِرٍ، فَإِنْ كُنْتُما بَايَعْتُمانِي طَائِعَيْنِ، فارْجِعَا وَتُوبَا إِلَی اللهِ مِنْ قَرِيبٍ، وَإِنْ كُنْتُما بَايَعْتُمانِي كَارِهَيْنِ، فَقَدْ جَعَلْتُما لِي عَلَيْكُمَا السَّبِيلَبِإِظْهَارِكُمَا الطَّاعَةَ، وَإِسْرَارِكُمَا الْمَعْصِيَةَ، وَلَعَمْرِي مَا كُنْتُما بِأَحَقِّ الْمُهَاجِرِينَ بِالتَّقِيَّةِ وَالْكِتْمانِ، وَإِنَّ دَفْعَكُمَا هذَا الاََْمْرَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَدْخُلاَ فِيهِ، كَانَ أَوْسَعَ عَلَيْكُمَا مِنْ خُرُوجِكُمَا مِنْهُ، بَعْدَ إِقْرَارِكُمَا بِهِ.
وَقَدْ زَعَمْتُما أَنِّي قَتَلْتُ عُثْمانَ، فَبَيْنِي وَبَيْنَكُمَا مَنْ تَخَلَّفَ عَنِّي وَعَنْكُمَا مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ، ثُمَّ يُلْزَمُ كُلُّ امْرِیءٍ بَقَدْرِ مَا احْتَمَلَ. فَارْجِعَا أَيُّهَا الشَّيْخَانِ عَنْ رَأْيِكُمَا، فَإِنَّ الاَْنَ أَعْظَمَ أَمْرِكُمَا الْعَارُ، مِنْ قَبْلِ أَنْ يَجْتَمِعَ الْعَارُ وَالنَّارُ،السَّلاَمُ
ترجمه
از نامه های امام عليه السلام اين نامه را امام(ع)همراه«عمران ابن حصين خزاعی»برای«طلحه»و«زبير»فرستاد و«ابو جعفر اسكافی»در كتاب«مقامات»در بخش فضائل امير مؤمنان(ع)آنرا آورده است. [1]
اما بعد!شما ميدانيد-گرچه كتمان ميكنيد-كه من بدنبال مردم نرفتم،آنها به سراغ من آمدند. من دست بيعت را بسوی آنان نگشودم،آنها با اصرارزياد با من بيعت كردند.شما دو نفر از كسانی بوديد كه مرا خواستيد و با من بيعت كرديد(حقيقت اين است و شما نيز بخوبی آگاهيد كه)عموم مردم با من بخاطر زور و يا متاع دنيا بيعت ننمودند حال شما دو نفر اگر از روی ميل با من بيعت نموده ايد بايد برگرديد، وفورا در پيشگاه خداوند توبه كنيد.و اگر از روی اكراه و نارضائی بوده، يعنی در قلب خود به اين امر راضی نبوده ايد، شما با دست خود اين راه را برای من گشوده و بيعت مرا بگردن خود ثابت كرده ايد،زيرا اطاعت خويش را آشكارو نا رضائی خويش را پنهان داشته ايد،(و در كاری كه هيچ اجباری نباشد ادعای اينكه در دل از بيعت خود راضی نبوده ايد پذيرفته نيست)به جان خودم سوگند!شما از ساير مهاجران سزاوارتر به تقيه و كتمان عقيده نيستيد(زيرا هيچكس در آن روز مجبور به اطاعت از من نبود)هر گاه از آغاز كناره گيری كرده بوديد كار شما آسانتر بود تا اينكه نخست بيعت كنيد و بعد به بهانه ای سر باز زنيد.
شما پنداشته ايد كه من قاتل«عثمان»هستم،بيائيد ميان من و شما كسانی حكم كنند كه هم اكنون در«مدينه»اند، نه به طرفداری من برخاسته اند و نه به طرفداری از شما.سپس هر كس به اندازه جرمی كه در اين حادثه داشته بايد مسؤليت آنرا بپذيرد.ای دو پير مرد و ای كسانيكه زمام امور عده ای را بدست گرفته ايد!از رای و نظريه خود باز گرديد چرا كه الان باز گشت شما از اين راه خلاف تنها موجب ننگ است(آنهم به عقيده شما)ولی ادامه اين راه،هم ننگ و هم آتش دوزخ را برای شما فراهم مي سازد!و السلام
توضيحات
[1]مدرك اين نامه را مرحوم رضی ره خود نقل كرده.
اما اينكه ابو جعفر اسكافی كيست؟او محمد ابن عبد الله از بزرگان علماءمعتزله و متكلمان آنها به شمار می آيد،وی هفتاد كتاب در علم كلام نوشته،ازجمله آنها كتاب«المقامات»در فضائل و مناقب امير مؤمنان(ع)است.
اسكافی كتاب نقض العثمانيه را در پاسخ كتاب العثمانيه،نوشته عثمان ابنجاحظ،در ايام زندگی جاحظ،نوشته است،وی در سال 240 هجری وفات نموده.
ابن اعثم كوفی در ص173 تاريخ خود و ابن قتيبه در كتاب الامامة والسياسة ج 1 ص 70 نيز اين نامه را نقل كرده اند.
(مصادر نهج البلاغه و اسانيده ج3 ص433) .
اما«عمران ابن حصين خزاعی»كه نامه امام را برده،در سال«فتح خيبر»اسلام آورد و با پيامبر صلی الله عليه و آله و سلم در جنگ هايش شركت نمود،عمر او را به بصره فرستاد تا اهالی آنجا را با مسائل اسلامی آشنا كند.
مدت كمی هم در بصره به عنوان قاضی برگزيده شد،و سپس استعفا كرد،وی در سال 52 هجری در بصره از دنيا رفت.(اسد الغابه جزء چهارم ص137)
